Zatrudnianie obywateli Ukrainy nigdy nie było tak proste

Spośród wszystkich krajów Unii Europejskiej Polska jest liderem jeśli chodzi o zatrudnianie imigrantów przyjeżdżających spoza Wspólnoty. W związku z trwającą na Ukrainie wojną tysiące obywateli tego kraju przybyło do Polski w poszukiwaniu schronienia, ale i powrotu do normalności, który wiąże się z chęcią podejmowania pracy. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej przygotowało ułatwienia w procedurach legalizacji pobytu oraz ich zatrudnienia. Jak wygląda zatrudnianie obywateli Ukrainy w realiach specustawy?

Z danych Eurostat za 2020 r. wynika, że co czwarty wniosek zezwalający na pobyt w UE obywatelom krajów spoza Wspólnoty rozpatrywany był w naszym kraju. Nacją, która już od kilku lat najliczniej przyjeżdża do Polski, są właśnie Ukraińcy. Aktualnie ponad 300 tysięcy obywateli Ukrainy posiada pozwolenia na pobyt w Polsce. W związku z trwającą wojną ich liczba dynamicznie rośnie. Poza wyzwaniami związanymi z pomocą humanitarną i mieszkaniową z nową rzeczywistością muszą mierzyć się również przedsiębiorcy zatrudniający ukraińskich pracowników.

Warto wspomnieć, iż na początku tego roku uproszczono przepisy dotyczące składania oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi. Proces ten odnosi się do sześciu krajów spoza UE, a mianowicie Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji, Armenii i wreszcie Ukrainy. O najistotniejszych zmianach dotyczących zatrudniania cudzoziemców pisaliśmy w artykule na naszym blogu.

Co się zmieniło?

Pierwszą istotnie zauważalną zmianą dla pracodawców jest wydłużony okres wykonywania pracy na podstawie wyżej wspomnianego oświadczenia do 24 miesięcy. Dodatkowo przedsiębiorcy nie są już ograniczani stosowaniem półrocznej przerwy po wygaśnięciu pierwotnego oświadczenia i kolejne mogą być rejestrowane natychmiast, oczywiście z zachowaniem terminów administracyjnych. Ponadto należy podkreślić, iż w związku z cyfryzacją procesów urzędowych podyktowaną specyfiką pracy w czasie pandemii Covid-19, również procesy składania i rejestracji oświadczeń o powierzeniu pracy cudzoziemcom można realizować on-line.

Niewątpliwie należy stwierdzić, iż aktualne przepisy prawa pracy w zakresie zatrudniania obcokrajowców są bardzo zbliżone do tych dotyczących obywateli Polski. Warto pamiętać, że poziom wynagrodzenia obcokrajowców w ramach tych samych stanowisk musi być równy poziomowi wynagrodzenia pracowników krajowych. Niestety z szybkiej procedury oświadczeniowej zostały wyłączone prace sezonowe. Mowa tu o pracach takich jak rolnictwo, działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi, rybactwie, łowiectwie i leśnictwie.

Zatrudnianie obywateli Ukrainy – założenia specustawy

Znaczące uproszczenia dla imigrantów wojennych wprowadziła specustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. W myśl jej zapisów uchodźcy z prawem pobytu mają szeroko otwarty dostęp do polskiego rynku pracy. W związku z tym aktem prawnym legalizacja pobytu w Polsce następuje praktycznie z urzędu dla tych obywateli Ukrainy, którzy przyjeżdżają do naszego kraju od dnia rozpoczęcia działań wojennych, czyli od 24 lutego 2022 r. Osoby te mogą ubiegać się również o nadanie numeru PESEL, a także założyć profil zaufany, który ułatwia dalsze procedury, m.in. zatrudnienie w kraju.

Specustawa nie dotyczy natomiast osób, które mają inne uprawnienia pobytowe nadane przez władze polskie, w tym:

• zezwolenie na pobyt stały,
• zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE,
• zgodę na pobyt tolerowany,
• pobyt czasowy,
• status uchodźcy
• czy ochronę uzupełniającą.

Zezwolenie na pobyt a zezwolenie na pracę

W całym procesie zatrudniania cudzoziemców istotne jest rozróżnienie dwóch podstawowych pojęć, czyli zezwolenia na pobyt oraz zezwolenia na pracę. Zezwolenie na pobyt leży w gestii cudzoziemca, natomiast zezwolenie na pracę jest obowiązkiem pracodawcy. Co do zasady każdy obywatel Ukrainy powinien posiadać zezwolenie na pracę. Z tego obowiązku wyłączone są osoby posiadające Kartę Polaka, zezwolenie na pobyt stały w Polsce lub status uchodźcy wydany na terenie naszego kraju. Zezwolenie na pracę nie jest wymagane również w przypadku studentów studiów stacjonarnych i cudzoziemców po zawarciu małżeństwa z obywatelem lub obywatelką Polski. Istnieje również wykaz zawodów zwolnionych z konieczności ubiegania się o pozwolenie na pracę.

Po stronie pracodawcy do zatrudnienia takiej osoby wymagane jest zgłoszenie we właściwym urzędzie pracy w terminie 7 dni  (licząc od daty złożonej na oświadczeniu). Poza tym warto pamiętać, że w razie ważnych zmian obejmujących warunki zatrudnienia obcokrajowca, to na pracodawcy spoczywa obowiązek wystąpienia do Powiatowego Urzędu Pracy o nowe oświadczenie.

Formy i proces zatrudnienia obywatela Ukrainy

Aktualnie możliwe są trzy formy zatrudnienia obywatela Ukrainy. Są nimi: umowa o pracę, umowa cywilnoprawna lub umowa regulująca pełnienie funkcji w zarządach osób prawnych.

Jeśli chodzi o sam proces zatrudnienia uchodźcy, to tutaj procedura jest analogiczna jak w przypadku polskich pracowników. Niezbędne jest zatem podpisanie umowy o pracę (wraz z przetłumaczeniem jej na język zrozumiały dla danej osoby), zgłoszenie obcokrajowca do ZUS oraz odprowadzanie zaliczek na podatek dochodowy z wynagrodzenia (o ile przyjęta forma zatrudnienia go dotyczy).

Co ważne, cudzoziemiec może pracować na podstawie kilku oświadczeń u więcej niż jednego pracodawcy. Nie może jednak przekroczyć limitu 24-miesięcznego okresu zatrudnienia, niezależnie od długości okresu pracy u poszczególnych pracodawców. To oświadczenie nie jest ważne w przypadku zatrudnienia w innym przedsiębiorstwie.

Uwaga!
Jeśli przyszły pracownik z Ukrainy, którego chcemy zatrudnić, pracuje już na podstawie oświadczenia u innego pracodawcy, a okres, który przepracował, pozwala na kontynuowanie pracy na tej podstawie w innym przedsiębiorstwie, należy złożyć nowe oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi przez nowego pracodawcę.

Może zdarzyć się sytuacja, w której zatrudniony cudzoziemiec postanowi wrócić do swojej ojczyzny. Tutaj  z punktu widzenia pracodawcy istotne jest, czy nieobecność w pracy przekracza okres trzech miesięcy. Jeśli tak, to pracodawca jest wtedy zobowiązany do zgłoszenia tego faktu w odpowiednim urzędzie, analogicznie jak w przypadku, gdy zatrudniony pracownik zakończy pracę wcześniej niż trzy miesiące przed upływem okresu ważności zezwolenia na pracę.

Mając na uwadze trudne okoliczności, pracodawca może również udzielić cudzoziemcowi na jego wniosek zarówno urlopu bezpłatnego, jak również urlopu płatnego.

Dodatkowe świadczenia dla Ukraińców

Poza tym, uchodźcom przybywającym z Ukrainy do Polski w związku z wojną przysługuje pakiet świadczeń, który zawiera m.in:

• prawo do opieki medycznej;
• prawo do bezpłatnej pomocy psychologicznej;
• świadczenia wychowawcze – w tym świadczenia w ramach pakietu „Dobry start” – dla dzieci, które przebywają w Polsce;
• dofinansowania opłaty za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna.

Aktualnie istnieje możliwość uzyskania wszelkich dodatkowych informacji dotyczących zatrudnienia cudzoziemców na tzw. Zielonej linii, która prowadzi działania informacyjne mające na celu wspieranie zarówno osób bezrobotnych w poszukiwaniu zatrudnienia, jak również pracodawców chcących zatrudnić obcokrajowców i potrzebujących pomocy w przejściu przez procedurę zatrudnienia.