Odprawy

Prawo do odpraw stanowi równie istotny element prawa pracy, jak prawo do wynagrodzenia. Gwarantuje pracownikom wsparcie finansowe w różnych sytuacjach życiowych, takich jak przejście na emeryturę, utrata zdolności do pracy, zwolnienie z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy, śmierć pracownika czy powołanie do służby wojskowej. Poniższy artykuł omawia cztery rodzaje odpraw: emerytalną lub rentową, z tytułu zwolnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy, pośmiertną oraz z tytułu powołania do wojska. Znajdziecie w nim odpowiedzi na pytania w jakich sytuacjach przysługuje odprawa, jakie są jej warunki oraz jak oblicza się jej wysokość.

1. Odprawa emerytalna lub rentowa

Podstawę prawną dla tego rodzaju odprawy stanowi Art. 92¹ Kodeksu Pracy. Odprawa emerytalna lub rentowa to świadczenie pieniężne przyznawane pracownikom, którzy odpowiednio kończą aktywność zawodową i przechodzą na emeryturę lub spełniają warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy.

W myśl przepisów Kodeksu Pracy pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa. Jednak w sytuacji, gdy jest zatrudniony u kilku pracodawców i w tym samym czasie, w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, jego stosunki pracy ustają, należy mu się jedna odprawa od każdego pracodawcy. Informacja o wypłaconej odprawie powinna zostać umieszczona w świadectwie pracy.

Aby otrzymać odprawę emerytalną lub rentową należy spełnić dwa warunki:

1. Nabyć prawo do uzyskania emerytury lub renty.
2. Zakończyć stosunek pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę.

Wysokość odprawy emerytalnej lub rentowej

Pracownik otrzymuje odprawę w wysokości miesięcznego wynagrodzenia. Aby obliczyć wysokość odprawy, należy zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia o wynagrodzeniach stosować zasady takie jak podczas obliczania ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Wysokość odprawy może być wyższa, jeśli w danym zakładzie pracy obowiązują korzystniejsze dla pracownika uregulowania.

Należy pamiętać, że odprawa emerytalna lub rentowa nie stanowi podstawy naliczania składek na ubezpieczenia społeczne, jak i ubezpieczenie zdrowotne. Natomiast jest przychodem ze stosunku pracy, dlatego podlega opodatkowaniu.

2. Odprawa z tytułu zwolnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy

Odprawa z tytułu zwolnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy to świadczenie pieniężne wypłacane pracownikom, którzy tracą pracę z przyczyn niezależnych od siebie, np. w wyniku problemów ekonomicznych, upadłości lub likwidacji zakładu czy zmian organizacyjnych albo technologicznych.

Aby pracownik mógł otrzymać odprawę z tytułu zwolnienia, muszą zostać spełnione następujące warunki:

1. Rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło z przyczyn niedotyczących pracownika.
2. Pracownik był zatrudniony u pracodawcy, który zatrudnia co najmniej 20 pracowników.

Wysokość Odprawy

Wysokość odprawy z tytułu zwolnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy jest uzależniona od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy:

• miesięczne wynagrodzenie – dla pracowników zatrudnionych krócej niż 2 lata;
• dwumiesięczne wynagrodzenie – dla pracowników zatrudnionych od 2 do 8 lat;
• trzymiesięczne wynagrodzenie – dla pracowników zatrudnionych ponad 8 lat.

Oblicza się ją według zasad, które obowiązują podczas ustalania wysokości ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Ustawowa wysokość odprawy nie może być wyższa niż 15-krotność minimalnego wynagrodzenia za pracę. Odprawa z tytułu zwolnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy jest wyłączona z podstawy wymiaru składek ZUS, ale podlega opodatkowaniu.

3. Odprawa Pośmiertna

Odprawa pośmiertna jest świadczeniem pieniężnym wypłacanym rodzinie zmarłego pracownika na podstawie art. 93 Kodeksu Pracy. Uprawnionymi do otrzymania odprawy są małżonek oraz inne osoby spełniające warunki do uzyskania renty rodzinnej po zmarłym pracowniku. Odprawę otrzymują wszyscy uprawnieni w równych częściach. Natomiast w sytuacji, gdy uprawnionym do odprawy jest tylko jeden członek rodziny, przysługuje mu odprawa w wysokości połowy tej kwoty.

Warunkiem przyznania odprawy pośmiertnej jest śmierć pracownika, która nastąpiła podczas trwania stosunku pracy bądź też po jego rozwiązaniu, ale w czasie pobierania zasiłku z tytułu choroby.

Wysokość Odprawy

Wysokość odprawy pośmiertnej zależy od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy:

• miesięczne wynagrodzenie – dla pracownika zatrudnionego krócej niż 10 lat;
• 3- miesięczne wynagrodzenie – dla pracownika zatrudnionego od 10 do 15 lat;
• 6- miesięczne wynagrodzenie – dla pracownika zatrudnionego co najmniej 15 lat.

Odprawę pośmiertną oblicza się stosując zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Od odprawy płatnik nie nalicza składek ZUS oraz podatku dochodowego od osób fizycznych.

4. Odprawa z tytułu powołania do wojska

Odprawa z tytułu powołania do wojska to świadczenie pieniężne wypłacane pracownikom, którzy zostają powołani do zasadniczej służby wojskowej, okresowej służby wojskowej lub też terytorialnej służby wojskowej. Odprawa z tytułu powołania do wojska wypłacana jest w wysokości 2-tygodniowego wynagrodzenia, które kalkulujemy na zasadach określonych dla ustalania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. W sytuacji ponownego powołania do tej samej służby, odprawa nie przysługuje.

Podsumowanie

Znajomość prawa pracy w zakresie odpraw pracowniczych jest kluczowa zarówno dla pracodawców, jak i pracowników. Pracodawcy powinni dbać o przestrzeganie przepisów dotyczących odpraw, aby zapewnić swoim pracownikom odpowiednie wsparcie w trudnych momentach życia zawodowego. Pracownicy natomiast powinni być świadomi swoich praw, aby w pełni z nich korzystać w sytuacjach przewidzianych przez prawo.

Jeśli zainteresował Państwa ten temat, zachęcamy do śledzenia pozostałych wpisów na blogu oraz do kontaktu z naszymi ekspertami.