Osoby uprawnione do korzystania ze świadczeń z ZFŚS

W poprzednim artykule z serii omówiłam zasady tworzenia Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Wskazałam podmioty zobowiązane do utworzenia funduszu, jak również podmioty, które mogą tworzyć go dobrowolnie. Poruszyłam także podstawowe regulacje prawne dotyczące wysokości udzielanego wsparcia w zależności od sytuacji życiowej, materialnej i rodzinnej pracownika. Tym razem skoncentruję się na szczegółowych kwestiach z zakresu korzystania ze świadczeń z ZFŚS.

Uprawnieni do korzystania ze świadczeń

Zgodnie z art. 2 pkt 5 Ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tj. Dz. U. z 2016 r., poz. 800 z późn. zm.), osobami uprawnionymi do korzystania z Funduszu są:

• pracownicy oraz członkowie rodzin pracowników (współmałżonkowie, dzieci)
• emeryci i renciści (byli pracownicy) oraz członkowie ich rodzin oraz
• osoby, którym pracodawca przyznał w regulaminie ZFŚS prawo do korzystania z

Przy określaniu kręgu członków rodziny uprawnionych do świadczeń z Funduszu można odwołać się do regulacji znajdujących się m.in. w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, w Ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2016 r., poz. 372).

W sytuacji gdy w zakładzie pracy zatrudnieni są oboje małżonkowie, korzystają oni z Funduszu na równych zasadach jako pracownicy.

W przypadku byłych pracowników zakładu pracy, nie wszyscy mają uprawnienia do korzystania ze świadczeń socjalnych. Ze środków wypłacanych z funduszu mogą skorzystać jedynie pracownicy zakładu, którzy byli w nim zatrudnieni bezpośrednio przed nabyciem prawa do emerytury lub renty.

Zarówno prawo do świadczeń z Funduszu, jak i możliwość odprowadzania dobrowolnego odpisu jest uzależniona od posiadania przez uprawnionego statusu emeryta, byłego pracownika zakładu. Emeryci, którzy są byłymi pracownikami zakładu pracy, znajdują się w kręgu osób uprawnionych do korzystania ze świadczeń finansowanych z ZFŚS. Wynika to  z art. 2 pkt 5 Ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2012 r. poz. 592 z późn. zm.).

Pracodawca może zwiększyć odpis na Fundusz o  6,25% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej na każdego emeryta i rencistę zakładu, tworząc tzw. odpis dobrowolny (art. 5 ust. 5 ustawy o ZFŚŚ). Jeśli się na to zdecyduje, dodatkowe środki przekazuje na rachunek Funduszu wraz z drugą ratą odpisu podstawowego do dnia 30 września danego roku.

Niektóre osoby po przejściu na emeryturę lub rentę nadal pozostają aktywne zawodowo, gdyż przepisy emerytalno-rentowe nie zabraniają im podejmowania działalności zarobkowej. Podjęcie ponownego zatrudnienia sprawia, że osobom tym przysługuje znowu status „pracownika”, a świadczenia socjalne należą im się jedynie od tego zakładu pracy, w którym podjęli pracę. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 1991 r. (sygn. akt I PZP 56/91, OSNC 1992/4/63): „Osoba, która uprzednio przeszła na wcześniejszą emeryturę i podjęła zatrudnienie w nowym zakładzie pracy przy zawieszeniu wypłaty emerytury, a następnie po rozwiązaniu stosunku pracy ponownie pobiera emeryturę jest, w rozumieniu art. 3 ust. 2 pkt 6 ustawy (…) »emerytem-byłym pracownikiem« tego ostatniego zakładu pracy.”.

Należy pamiętać, że jedynie kryterium socjalne jest przesłanką decydującą o tym, na jaką pomoc socjalną z byłego zakładu pracy mogą liczyć emeryci i renciści. O przyznaniu świadczenia decyduje sytuacja materialna, życiowa i rodzinna ubiegającego się o świadczenie, a nie fakt, że jest on emerytem.

Forma zatrudnienia a uprawnienie do korzystania z ZFŚS

Pracownicy, którzy mogą korzystać ze środków ZFŚS, powinni być zatrudnieni na podstawie:

• umowy o pracę (pracujący w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy):
  –    na czas określony (także na zastępstwo),
  –    na czas nieokreślony,
  –    na okres próbny,
  –    na czas wykonania określonej pracy;
• powołania;
• mianowania;
• wyboru lub
• mogą przebywać na urlopach macierzyńskich, rodzicielskich, ale nie na urlopach bezpłatnych.

Art. 2 k.p. stanowi, iż pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Uprawnienie do korzystania z Funduszu przysługuje niezależnie od stażu pracy, korzystania ze zwolnienia lekarskiego lub urlopów związanych z rodzicielstwem, w szczególności urlopu wychowawczego.

Pracownicy są uprawnieni do korzystania ze świadczeń z ZFŚS od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego rozwiązania. Możliwość ta obejmuje zatem także okres wypowiedzenia.

W następnym artykule przyjrzę się sytuacji Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych w momencie przejęcia zakładu pracy.

Więcej na www.mazars.pl